Cytryniec chiński (Schisandra chinensis)

Cytryniec chiński – Schisandra chinensis należy do rodziny Schisandraceae Blume. Występuje w Chinach, Korei, na Wyspach Kurylskich, na Sachalinie. Uprawiany do celów spożywczych, kosmetycznych (m.in. w przemyśle perfumeryjnym) i do produkcji suplementów w Chinach oraz w rosyjskich republikach części azjatyckiej.

Schisandra chinensis wykorzystywana jest w tradycyjnej medycynie chińskiej i wykazuje wybitne działanie synergistyczne z innymi ziołami usprawniającymi procesy uczenia się, poznawania, kojarzenia, adaptogennymi oraz przeciwstresowymi, np.:

• Andrographis paniculata,
• Maca (Lepidium peruvianum meyenii),
• Ashwaganda (Withania somnifera),
• Różeniec górski (Rhodiola rosea),
• ocimum sanctum,
• Codonopsis pilosula,
• Cicer arietinum,
• Żeń szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus),
• Gotu kola (Centella asiatica).

Surowiec: owoc  Fructus Folium Schisandrae.

Jak wygląda cytryniec chiński? Kwiaty i owoce cytryńca chińskiego

Cytryniec chiński to popularna roślina, której owoce cieszą się dużym uznaniem. Nie każdy jednak wie, jak cytryniec chiński tak naprawdę wygląda.

Warto wiedzieć, że cytryniec chiński rośnie 0,5 do 1,5 metra rocznie i może osiągnąć wysokość 3 do 10 metrów, gdy ma się po czym wspiąć. Owalne liście cytryńca mają długość od 5 do 10 cm, są ciemnozielone oraz ostro zakończone, a każdy z nich osadzony jest na krótkim czerwonawym ogonku. W porze jesiennej liście zmieniają kolor na intensywnie żółty.

Jeśli chodzi o porę kwitnienia, warto wiedzieć, że kwiaty cytryńca chińskiego pojawiają się na łodygach pod koniec maja i na początku czerwca, mają nie więcej niż 1,5 cm średnicy. Są białe, kremowe lub różowe i mają przyjemny, ale intensywny zapach. Kwiaty te nie utrzymują się długo po kwitnieniu i nie mają zbyt wielkiej wartości dekoracyjnej, więc zwykle pozostają niezauważone przez ogrodników – zwłaszcza w porównaniu z bardziej wyrazistymi wizualnie owocami, które dojrzewają wkrótce potem. Dojrzałe owoce są czerwone, o kulistym kształcie, o średnicy około 1 cm i rosną w pęczkach na długich, zwisających kłosach. Na jednym kłosie znajduje się zwykle po kilkanaście owoców o cytrynowym zapachu.

Co warto wiedzieć na temat owoców cytryńca chińskiego? „Roślina o pięciu smakach”

Owoce cytryńca chińskiego są wykorzystywane jako składnik niektórych potraw, ale mają znacznie szersze zastosowanie. Są cennym źródłem antyoksydantów i zawierają kwasy organiczne oraz składniki odżywcze, które mają pozytywny wpływ na organizm człowieka. W Chinach owoce cytryńca chińskiego nazywane są owocami o pięciu smakach, ponieważ okrywa owocu cytryńca ma smak słodki, miąższ ma smak kwaśny, nasiona cechuje smak cierpki i gorzki, z kolei wyciąg z nasion cytryńca chińskiego jest słonawy w smaku.

Owoce cytryńca zawierają:

• kwas jabłkowy,
• kwas cytrynowy (do 12%),
• kwas winowy, bursztynowy,
• pektyny,
• fosfolipidy,
• fitosterole,
• witaminę C (ok. 350-600 mg/100 g suchych owoców),
• karoteny, tokoferole (ok. 30 mg/100 g suchych owoców),
• garbniki (katechinowe),
• cukry (ok. 1,5-2%),
• alkohole cukrowe (mannitol, sorbitol),
• fitosterole (stigmasterol, beta-sitosterol);
• cykliczne dipeptydy;
• saponiny triterpenowe (kwas ursolowy),
• ponadto aktywny farmakologicznie olejek eteryczny (0,3-2%) bogaty w cytral, seskwikaren, beta-2-bisabolen, alfa-ylangen, alfa- i beta-chamigren i chamigrenal.
• Lignany ( schisandryna ok 5%)

Działanie  i właściwości prozdrowotne cytryńca chińskiego

• Cytryniec działa adaptogennie, co oznacza, że zwiększa zdolności przystosowawcze organizmu do środowiska.
• Zwiększa odporność organizmu na czynniki stresowe.
• Poprawia metabolizm mózgowia, nasila procesy poznawcze, analityczne i kojarzeniowe.
• Poprawia pamięć, zdolności uczenia się.
• Hamuje zmiany zanikowe w układzie nerwowym (wpływ neuroprotekcyjny).
• Działa veno- i hepatoprotekcyjnie za sprawą obecności bioflawonoidów i lignanów.
• Znosi stany depresji, znużenia; pobudza do aktywności życiowej.
• Wywiera wpływ przeciwmiażdżycowy.
• Doskonały do rekonwalescencji po przebytych chorobach wyniszczających.

Cytryniec chiński – zastosowanie

• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• stany stresowe, trudności w uczeniu się u dzieci i osób starszych,
• miażdżyca,
• choroba Alzheimera (i inne choroby zwyrodnieniowe, zanikowe i otępienne układu nerwowego), stwardnienie rozsiane,
• autyzm;
• borelioza;
• choroba nowotworowa,
• niedokrwistość,
• stany depresji i spadku aktywności;
• pomocniczo w chorobach zakaźnych, np. grypie, anginie;
• stany zapalne, marskość i stłuszczenie wątroby (wspomaga funkcjonowanie wątroby);
• zatrucia mikotoksynami, pestycydami, lekami, węglowodorami;
• intensywny trening i wysiłek fizyczny lub psychiczny;
• rekompensacja powysiłkowa (cytryniec poprawia wytrzymałość mięśniową);
• spadek libido (popędu płciowego)

Owoce są stosowane są między innymi do produkcji kwaśnych potraw i napojów (orzeźwiających kompotów, soków), nalewek oraz mieszanek herbacianych (Dr Różański poleca  łączyć z głogiem, dziką różą, aronią, bzem czarnym, dereniem, hibiskusem); uzupełniają dietę w karoteny (prowitamina A), witaminę E, łatwo przyswajalne żelazo, magnez, fosfor, wapń i krzem.
Wyciąg z cytryńca chińskiego na alkoholu działa szybciej i pełniej niż odwar, czy napar. Usprawnia krążenie obwodowe. Stymuluje centralny układ nerwowy. Normalizuje ciśnienie krwi. Chroni wątrobę przed toksynami (wpływ hepatoprotekcyjny). Stymuluje syntezę glikogenu. Pobudza apetyt i reguluje trawienie. 

W kosmetologii (kosmetyce) wyciągi z owoców cytryńca wykorzystano jako składnik odżywczy (witamina E, C, prowitamina A, biopierwiastki, głównie fosfor, potas, krzem), przeciwzapalny, pojędrniający, zmiękczający naskórek, opóźniający procesy starzenia się skóry i zapobiegający przebarwieniom oraz przeciwdziałający nierównemu kolorytowi cery. Obkurcza rozszerzone pory, uelastycznia włókna białkowe, pobudza procesy naskórnikowania (regeneracji), zapobiega zaczopowaniu i rogowaceniu ujść gruczołów łojowych i mieszków włosowych. Zmniejsza ilość zaskórników. Sok z owoców to naturalny peeling kwasowy z zasobem substancji odżywiających skórę. Sokiem z owoców cytryńca można zmiękczać i nawilżać naskórek w przebiegu atopowego zapalenia skóry, a następnie stosować olej rokitnikowy do natłuszczania i odżywiania chorej skóry. Cytryniec wykazuje synergizm z rokitnikiem i wąkrotką (Centella asiatica) w preparatach kosmetycznych.

Cytryniec chiński – przeciwwskazania i działania niepożądane Schisandra chinensis

Preparaty z cytryńca chińskiego są na ogół dobrze tolerowane przez organizm i bezpieczne dla zdrowia. Stosowane są od wieków w tradycyjnej medycynie chińskiej (cytryniec wpływa korzystnie na układ krążenia, ma działanie przeciwzapalne, wykazuje ochronny wpływ na komórki wątroby itd.). Stosuje się nalewki z owoców cytryńca chińskiego, a także herbatki z liści tej rośliny. Do skutków ubocznych zaliczyć można ewentualne przejściowe problemy żołądkowo-jelitowe, np. zgagę. W niektórych przypadkach mogą pojawić się też czasem takie objawy jak wysypka, należy to jednak do rzadkości.

Ponieważ nie przeprowadzono dokładnych badań naukowych dotyczących wpływu cytryńca chińskiego na organizm, powinniśmy być – tak jak i w przypadku każdego zioła czy rośliny – ostrożni w jego stosowaniu. Należy stosować cytryniec chiński zgodnie z zaleceniami i zachować niezbędny umiar. Jeśli chodzi o przeciwwskazania do jego spożywania, należeć mogą do nich m.in. choroby przewlekłe oraz ciąża. Należy też uważać z jego suplementacją w przypadku karmienia piersią. Cytryńca chińskiego nie należy spożywać bez konsultacji z lekarzem podczas regularnego zażywania leków w związku z chorobami przewlekłymi.

Dawkowanie:

Nalewka na owocach 1:5 alkoholu 50-60%: 15 ml 2 razy dziennie lub 30 ml 1 raz dziennie.
Owoce suche: 10 g 1-2 razy dziennie.
Sproszkowane pędy, kora: 1-2 g 1-2 razy dziennie.