Spis treści
Ajurweda, nazywana również „wiedzą o życiu” oraz „sztuką życia”, to starożytna indyjska tradycja medycyny naturalnej, która swoje korzenie ma w ponad 5000-letniej historii subkontynentu indyjskiego. Oparta na holistycznym podejściu do zdrowia i równowagi, Ajurweda zyskuje coraz większą popularność na całym świecie. Jednym z jej kluczowych elementów jest wykorzystanie ziół ajurwedyjskich. Jakie mają zastosowanie, jakie są ich właściwości i czy rzeczywiście są skuteczne? Przekonajmy się!
Czym jest ajurwedyjski system medycyny?
Ajurweda powstała w starożytnych Indiach jako kompleksowy system leczenia, który łączy elementy ziołolecznictwa, diety, jogi oraz masażu. Jej celem jest przywrócenie harmonii pomiędzy trzema energiami: Vatą (związaną z ruchem), Pittą (związaną z metabolizmem) i Kaphą (związaną z nawilżeniem). Elementy te występują u wszystkich ludzi, ale u każdego z różną przewagą. W chwili narodzin człowiek znajduje się w określonym, optymalnym stanie, ale z czasem z niego wypada i pogłębia zaburzenia energetyczne. Celem ajurwedy jest powrót do tej równowagi. Czołową pozycje w zasobach terapeutycznych ajurwedy zajmują środki pochodzenia roślinnego. Składają się na odpowiednio przygotowane preparaty, m.in. znane przyprawy indyjskie (szafran, cynamon, pieprz itd.), oleiste wyciągi roślinne, żywice i pyły (np. drzewa sandałowego), a przede wszystkim lokalne zioła.
Gdzie w Indiach narodziła się ajurweda?
Ajurweda wywodzi się z regionu Indii, znanego obecnie jako Kerala, gdzie wciąż praktykowana jest w swojej najczystszej formie. Tradycja ta przekazywana była przez pokolenia w formie ustnej i pisemnej, a jej podstawy zostały spisane w klasycznych tekstach, takich jak „Charaka Samhita” i „Sushruta Samhita”. Kerala jest dziś globalnym centrum ajurwedyjskiego lecznictwa, przyciągającym turystów i entuzjastów medycyny naturalnej z całego świata.
Zioła ajurwedyjskie – co warto o nich wiedzieć?
Zioła ajurwedyjskie słyną ze swoich wszechstronnych właściwości leczniczych i pielęgnacyjnych. Ich zastosowanie obejmuje m.in.:
- Oczyszczanie organizmu: Zioła takie jak neem, triphala i tulsi są wykorzystywane do detoksykacji i poprawy funkcji układu trawiennego.
- Pielęgnacja włosów: Zioła ajurwedyjskie na włosy, takie jak amla, bhringraj i shikakai, wzmacniają cebulki, poprawiają kondycję włosów oraz zapobiegają ich wypadaniu.
- Odchudzanie: Zioła ajurwedyjskie na odchudzanie, takie jak guggul i ashwagandha, wspierają metabolizm i pomagają w redukcji masy ciała.
- Redukcja stresu: Ashwagandha i brahmi są znane z działania adaptogennego, wspomagając organizm w radzeniu sobie ze stresem.
- Poprawa trawienia: Imbir, kurkuma i fenkuł to ajurwedyjskie zioła na trawienie, które wspomagają pracę układu pokarmowego.
Przykłady ziół ajurwedyjskich i ich działanie
Ashwagandha (Withania somnifera (L.) Dunal)
Działanie ashwagandhy: Znana jako „końska siła”, jest silnym adaptogenem, wspierającym organizm w przystosowaniu się do stresu. Redukuje poziom kortyzolu, poprawia jakość snu i wzmacnia odporność organizmu. Wykazuje potencjał w ochronie przed chorobami neurodegeneracyjnym oraz wspomaga regenerację komórek nerwowych.
Zastosowanie: Wykorzystywana w leczeniu bezsenności, chronicznego zmęczenia, a także jako środek wspomagający regenerację organizmu po chorobach. Może także zwiększać poziom energii i poprawiać wydolność fizyczną. Wykorzystywany w terapiach schorzeń takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.
Neem (Azadirachta indica A.Juss.)
Działanie neem: Słynie z właściwości antybakteryjnych, przeciwgrzybiczych, przeciwwirusowych i przeciwzapalnych. Oczyszcza krew, wspomaga detoksykacje organizmu i poprawia kondycje skóry.
Zastosowanie: Stosowany w leczeniu problemów skórnych, takich jak trądzik, egzema czy łuszczyca. Znajduje zastosowanie w pastach do zębów, wspierając zdrowie jamy ustnej oraz w olejkach do włosów, zapobiegając ich wypadaniu.
Triphala (mieszanka trzech owoców: Amli (Emblica officinalis L.), Behady (Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb.), Herady (Terminalia chebula Retz.))
Działanie triphali: Triphala reguluje procesy trawienne, działa jako łagodny środek przeczyszczający. Wspiera zdrowie jelit i wątroby. Zawiera silne przeciwutleniacze, które chronią organizm przed stresem oksydacyjnym i wspierają układ odpornościowy.
Zastosowanie: Regularne stosowanie triphali pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, poprawie trawienia oraz ogólnej równowagi metabolicznej.
Brahmi (Bacopa monnieri (L.) Wettst.)
Działanie brahmi: Znane ze swoich właściwości poprawiających funkcje poznawcze. Wspiera pamięć, koncentrację oraz działa uspokajająco na układ nerwowy. Wykazuje działanie neuroprotekcyjne, co może być pomocne w zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym.
Zastosowanie: Idealna dla osób pracujących umysłowo, studentów oraz wszystkich, którzy chcą wspierać zdrowie mózgu i systemu nerwowego. Jest również stosowana w terapii stanów lękowych i depresji.
Amla (Emblica officinalis L.)
Działanie: Bogata jest w witaminę C i przeciwutleniacze, wzmacnia odporność, wspiera zdrowie układu trawiennego oraz poprawia kondycje włosów. Dodatkowo działa ochronnie na wątrobę i wspomaga procesy detoksykacyjne.
Zastosowanie: Wykorzystywana w pielęgnacji włosów, wzmacnia ich strukturę, zapobiega ich wypadaniu, łamliwości i siwieniu. Jest także składnikiem wielu ajurwedyjskich toników wzmacniających.
Kurkuma (Curcuma longa L.)
Działanie kurkumy: Kurkuma, dzięki obecności kurkuminy, wykazuje silne działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz wspierające zdrowie wątroby. Badania sugerują jej potencjał w terapii nowotworów, a także w poprawie funkcji mózgu.
Zastosowanie: Stosowana w leczeniu stanów zapalnych, poprawie kondycji skóry oraz w terapiach detoksykacyjnych. Jest również popularna jako składnik maseczek na twarz oraz napojów zdrowotnych.
Shatavari (Asparagus racemosus Willd.)
Działanie shatavari: Shatavari jest ziołem adaptogennym, które wspiera zdrowie hormonalne, zwłaszcza u kobiet. Pomaga w regulacji cyklu menstruacyjnego, łagodzi objawy menopauzy, wzmacnia układ rozrodczy i wspiera laktacje. Działa również jako środek wzmacniający układ odpornościowy.
Zastosowanie: Zalecana kobietom w ciąży, karmiącym matkom oraz w terapii zaburzeń hormonalnych i związanych z nimi objawów.
Tulsi (Ocimum sanctum L.)
Działanie tulasi: Znana jako „święta bazylia”, działa przeciwzapalnie, antybakteryjnie oraz wspiera zdrowie układu oddechowego. Pomaga również redukować stres i wspiera odporność.
Zastosowanie: Pomaga w leczeniu przeziębień, kaszlu i infekcji gardła. Stosowana również w medytacji i praktykach relaksacyjnych dzięki swoim właściwościom wyciszającym.
Pieprz długi (Piper longum L.)
Działanie pieprzu: Zawiera bioaktywną piperynę, która poprawia wchłanianie składników odżywczych oraz wspiera procesy trawienne. Działa rozgrzewająco, przeciwzapalne, a także jako naturalny środek stymulujący metabolizm.
Zastosowanie: Stosowany w leczeniu problemów trawiennych, przeziębień oraz w celu poprawy metabolizmu i przyswajalności składników odżywczych.
Migdałecznik chebułowiec (Terminalia chebula Retz.)
Działanie migdałecznika: Wraz z Amlą (Emblica officinalis L.) i Behadą (Terminalia belerica (Gaertn.) Roxb.) wchodzi w skład jeden z najczęściej wykorzystywanych w ajurwedzie mieszanek ziołowych – Triphali. Migdałecznik jest silnym środkiem wspierającym oczyszczanie organizmu, pomaga w normalizacji poziomu cholesterolu, lipidów i cukrów we krwi.
Zastosowanie: Stosowany w profilaktyce oraz terapii cukrzycy, zaburzeń metabolicznych oraz chorób układu sercowo-naczyniowego.
Gurmar (Gymnema sylvestre (Retz.) R.Br. ex Sm.)
Działanie: Gurmar znany jako „niszczyciel cukru”. Liście i korzenie tej rośliny zawierają bioaktywne składniki, które blokują metabolizm cukrów w przewodzie pokarmowym oraz wspiera regulacje poziomu glukozy we krwi. Wykazuje również działanie wspomagające kontrolę masy ciała.
Zastosowanie: Stosowany u chorych z cukrzyca, insulinoopornością oraz w celu redukcji łaknienia na słodycze.
Żywica kadzidłowca (Boswellia serrata Roxb.)
Działanie: Boswellia wykazuje silne działanie przeciwzapalne, szczególnie w przypadku stanów zapalnych stawów i układu oddechowego. Chroni chrząstki stawowe oraz wspiera zdrowie płuc.
Zastosowanie: Używana jako ajurwedyczny środek w terapii stanów zapalnych stawów takich reumatoidalne zapalenie stawów oraz w leczeniu astmy i innych chorób układu oddechowego.
Czy ajurweda naprawdę działa?
Opinie na temat ajurwedyjskich ziół są z reguły pozytywne, jednak ich skuteczność może zależeć od wielu czynników, takich jak indywidualne potrzeby organizmu i odpowiednie dawkowanie. Badania naukowe często potwierdzają korzystne właściwości niektórych ziół, takich jak kurkuma (działanie przeciwzapalne) czy ashwagandha (działanie adaptogenne).
Czy leki ajurwedyjskie są szkodliwe?
Ajurweda kładzie nacisk na naturalność i brak skutków ubocznych. Jednak niewłaściwe stosowanie lub brak konsultacji z doświadczonym praktykiem ajurwedyjskim może prowadzić do niepożądanych skutków. Ważne jest, by stosować produkty ajurwedyjskie o wysokiej jakości, pochodzące z renomowanych źródeł.
Produkty i kosmetyki ajurwedyjskie – co warto wybrać?
Na rynku znajdziemy szeroki wybór produktów ajurwedyjskich, takich jak herbaty ziołowe, olejki do masażu, pasty do zębów, kosmetyki do pielęgnacji skóry oraz szampony i odżywki do włosów. Kosmetyki ajurwedyjskie cieszyć się coraz większą popularnością ze względu na ich naturalny skład i skuteczność w pielęgnacji.
Wśród kosmetyków warto zwrócić uwagę na:
- Zioła ajurwedyjskie do mycia włosów, takie jak shikakai i reetha, które oczyszczają skórę głowy bez wysuszania.
- Maski na bazie amli do odżywienia i regeneracji włosów.
- Kremy z kurkumą, które wspomagają walkę z niedoskonałościami skóry.
Dlaczego warto wypróbować zioła ajurwedyjskie?
Ziołolecznictwo ajurwedyjskie oferuje nie tylko wsparcie dla zdrowia, ale również pomaga w utrzymaniu równowagi umysłu i ciała. Współczesny człowiek, narażony na stres i szybkie tempo życia, może wiele zyskać, sięgając po naturalne metody leczenia i pielęgnacji. Ich wszechstronne zastosowanie, od oczyszczania organizmu po pielęgnację włosów i redukcję stresu, sprawia, że warto bliżej poznać tę naturalną medycynę. Warto pamiętać, że kluczowe w osiągnięciu zdrowia jest odpowiedzialne podejście i konsultacja z ekspertem.
Bibliografia:
- Walczak, A. Korzenie i współczesna medycyna ajurwedyjska – wybrane zagadnienia. Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie.
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5198827/
- https://www.webmd.com/balance/ayurvedic-treatments
- Połumackanycz, M., Forencewicz, A., Wesołowski, M., & Viapiana, A. Ashwagandha (Withania somnifera L.) – roślina o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych. Katedra i Zakład Chemii Analitycznej, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska.
- Biswas, K., Chattopadhyay, I., Banerjee, R. K., & Bandyopadhyay, U. Biological activities and medicinal properties of neem (Azadirachta indica). Department of Physiology, Indian Institute of Chemical Biology, 4, Raja S.C. Mullick Road, Kolkata 700 032, India.
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5567597/
- Choudhary, S., Kumari, I., Thakur, S., Kaurav, H., & Chaudhary, G. BRAHMI (Bacopa monnieri) – A Potential Ayurvedic Cognitive Enhancer and Neuroprotective Herb. Research and Development Department, Shuddhi Ayurveda, Jeena Sikho Lifecare Pvt. Ltd., Zirakpur, Punjab, India.
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5871155/
