Jak zacząć swoją przygodę z ziołami etnobotanicznymi? Pierwsze kroki dla początkujących.
Etnobotanika jest dziedziną nauki z pogranicza botaniki i etnologii. Przedmiotem jej badań są związki zachodzące pomiędzy roślinami i kulturą społeczności…
Etnobotanika jest dziedziną nauki z pogranicza botaniki i etnologii. Przedmiotem jej badań są związki zachodzące pomiędzy roślinami i kulturą społeczności ludzkich. Naukowcy zwani etnobotanikami zajmują się poznawaniem sposobów wykorzystania ziół oraz kulturowego kontekstu używania roślin w społecznościach ludzkich. W szczególności dotyczy to celów i zastosowań spożywczych, medycznych, magicznych, kosmetycznych, tekstylnych, budowlanych czy religijnych. Z naszego artykułu dowiesz się jak zacząć swoją przygodę z ziołami etnobotanicznymi, a także poznasz najciekawsze z nich.
Czym są zioła etnobotaniczne i dlaczego warto je stosować?
Zioła etnobotaniczne to wszelkie surowce zielarskie używane przez różne kultury z całego świata, głównie w celach leczniczych i ceremonialnych. To zioła, które mają długą historię wykorzystania przez ludzi, a informacje o ich właściwościach były i są przekazywane przez pokolenia. Stanowią one część tradycyjnej medycyny i kultury.
Swoją przygodę z ziołami etnobotanicznymi warto zacząć od rodzimych gatunków. Poznając je, możemy dowiedzieć się wiele ciekawych informacji na ich temat, ponieważ z ziołami etnobotanicznymi wiąże się wiele ludowych tradycji i zwyczajów.
Bylica piołun to ziele, które w Noc Świętojańską rzucano do ognia. Przystrajano nim domy, okna i płoty – miało to chronić domostwa przed chorobami i pasożytami, a także odpędzać wszelkie złe moce. Tworzono z niego kadzidła, które palono. Według pewnej legendy z terenów Europy, noszenie przy sobie woreczku piołunu miało odstraszać złe duchy. W medycynie ludowej stosowano okłady na oczy z naparem z bylicy, co było pomocne przy zapaleniu, zakażeniach i zmęczeniu. Nalewka i świeże ziele służyło do odpędzenia owadów takich jak pchły czy pluskwy.
Warto poznać również czosnek niedźwiedzi. Od niepamiętnych czasów wykorzystywano go w medycynie ludowej jako środek poprawiający procesy trawienne. Uprawiany jest również jako roślina ozdobna oraz stosowany przeciwko owadom i insektom. W kuchni ceniony jest jako roślina przyprawowa.
Właścicieli kotów na pewno zainteresuje kocimiętka. W dawnej fitoterapii stosowano ją jako środek uspokajający, nasenny. Używano ją również jako roślinę przyprawową i dodawano do sosów, zup i mięs. Odpędzano nią również owady i roztocza. Ciekawostką jest fakt, że to roślina szczególnie lubiana przez koty, ponieważ ma na nie działanie pobudzające – można wypełnić nią zabawki dla czworonogów.
Rośliną zielną o ciekawej historii jest nasz rodzimy Ostrożeń. Znany pod pseudonimem „czarcie żebro”, jest otoczony ludowym wierzeniem, zgodnie z którym diabeł, chcąc zniszczyć tę roślinę na złość Bogu, próbował zgryźć jej korzeń. Z powodu jego twardej i drzewiastej natury, diabeł wyłamał sobie ząb, pozostając na wieki szczerbaty. Ludzie nazwali wówczas korzeń „czartowym żebrem”, odnosząc się do jego nadgryzionego wyglądu po wykopaniu. To wierzenie podkreśla symboliczny konflikt między dobrem a złem oraz przypisuje ostrożeniu szczególne miejsce w ludowej tradycji i medycynie
Również miłośnicy egzotyki znajdą wśród ziół etnobotanicznych coś dla siebie. Przykładem jest chociażby afrykańskie ziele snów. Nasiona tej rośliny mają magiczną moc dla rdzennej ludności afrykańskiej. Z nasion sporządzano maści, które wykorzystywano przy bólu stawów. Afrykańczycy przypisują nasionom działanie magiczne i tworzą z nich amulety, które mają odpędzać nieszczęścia od osoby, która je nosi. Ponadto, afrykańskie ziele snów znajduje wielu miłośników wśród osób zainteresowanych technikami świadomego śnienia. Uważane jest za środek, który pomaga w osiągnięciu tego niezwykłego stanu.
Niesamowitym ziołem jest jamajski sen ryby. Jego kora była wykorzystywana tradycyjnie przez rdzennych mieszkańców Ameryki Łacińskiej jako środek na bezsenność i bóle głowy. Indianie wykorzystują korę do połowu ryb, ponieważ powoduje ona ospałość ryb, które łatwo można wyłowić.
Niezwykle popularny stał się także pieprz metystynowy, czyli inaczej kava kava. Znajduje swoje zastosowanie w medycynie ludowej mieszkańców Pacyfiku. Stosowany jest w przypadku stanów nerwicowych, bezsenności oraz przy umysłowym i fizycznym zmęczeniu. Ludy Pacyfiku stosują pieprz metystynowy jako tradycyjny napój poprawiający samopoczucie psychiczne i fizyczne.
Wybór pierwszych ziół: Na co zwrócić uwagę przy zakupie?
Zakup ziół etnobotanicznych powinien mieć miejsce w sklepach zielarskich, które oferują najlepszą jakość. Tam możemy nabyć produkty świeże, zachowujące całe spektrum swoich właściwości. Mamy wtedy pewność co do prawidłowego przechowywania surowców. Nie warto ryzykować zakupu ziół etnobotanicznych w miejscach nie sprawdzonych. Należy też sprawdzić, czy zioło które kupujemy jest legalne w Polsce. Dotyczy to zwłaszcza zakupu w sklepach za granicą.
Tworzenie własnego zielnika: Jak zacząć zbierać i przechowywać zioła?
Zielnik to rodzaj księgi lub zbioru roślin, zwykle ziół, które zostały zebrane, wysuszone i umieszczone w książce lub albumie w celu udokumentowania ich wyglądu, właściwości oraz zastosowań. Zielniki są wykorzystywane przez botaników, zielarzy i miłośników ziół.
Założenie własnego zielnika może być fascynującym i pouczającym doświadczeniem. Można stworzyć go w kilku prostych krokach. Najlepiej wybrać do tego celu gruby zeszyt w twardej oprawie lub album. W kolejnym, najważniejszym kroku należy zebrać rośliny zielne lub zioła. Następnie trzeba je wysuszyć między kartkami papieru, które wkładamy do grubej książki. Tak wysuszone zioła można przykleić na karty zielnika za pomocą kleju lub specjalnych taśm. Obok każdej z roślin należy zapisać jej nazwę, datę i miejsce zbioru, a także inne istotne informacje takie jak np. właściwości lecznicze lub zastosowanie. Można również dodatkowo zilustrować zielnik za pomocą zdjęć zebranych okazów.
Bezpieczeństwo przede wszystkim: Jak korzystać z ziół etnobotanicznych bez ryzyka?
Przed zastosowaniem danego zioła, trzeba najpierw je poznać, przeczytać na temat jego stosowania w sprawdzonych źródłach. Ziół etnobotanicznych nie należy stosować u kobiet w ciąży i karmiących. Jeśli zażywamy jakiekolwiek leki lub chorujemy, przed ich użyciem warto poradzić się lekarza. Pamiętajmy, że duża część ziół etnobotanicznych służy do zastosowania zewnętrznego.
Zasoby i narzędzia dla początkujących etnobotaników: Gdzie szukać wiarygodnych informacji?
Najbardziej wiarygodnym miejscem, gdzie można znaleźć sprawdzone i poprawne merytorycznie informacje, są prace naukowe. Piotr Klepacki z Ogrodu Botanicznego UJ w Krakowie stworzył bibliografię polskich prac zawierających informacje etnobotaniczne. W tym obszernym wykazie znajdziemy prace począwszy od 1876 roku aż do czasów współczesnych. Większość z nich można odnaleźć w Internecie lub w bibliotekach. Pomocna może okazać się również strona dr Henryka Różańskiego „Medycyna dawna i współczesna”.
Etnobotanika jest bardzo ważną dziedziną, która pomaga zrozumieć kompleksowe relacje między ludźmi a roślinami, ich wpływ na kulturę i historię społeczności oraz potencjalne korzyści, jakie mogą wynikać z lepszego zrozumienia i wykorzystania różnorodności roślin.
Bibliografia:
A. Ożarowski, Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, Warszawa, 1976
P. Klepacki, Etnobotanika w Polsce – przeszłość i teraźniejszość, 2007
M. Macioti, Mity i magie ziół, Kraków, 2006
S. Cunningham, Encyklopedia magicznych ziół, Białystok 2009
J. Sobiecki, A review of plants used in divination in southern Africa and their psychoactive effects
http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Piscidia+piscipula
https://rozanski.li/337/piolun-artemisia-absinthium-l-w-fitoterapii/
https://rozanski.li/374/kocimietka-nepeta/
https://rozanski.li/1791/czosnek-niedzwiedzi-allium-ursinum-l-brlauch-i-czosnaczek-pospolity-alliaria-officinalis-andrz-jako-pokarm-i-lek/
https://rozanski.li/2431/pieprz-metystynowy-kava-kavapiper-methysticum-g-forst-w-przedwojennych-lekach-antigonorrhoicum-antiphlogisticum-urologicum-et-urodesinficiens/ https://magicznyzielnikdziewanny.com/2020/05/12/ostrozen-czarcie-zebro-ziolo-czarownicy/
You must be logged in to post a comment.